Quatro Paredes Tombadas

Strada ta bem di sentru di aldeia: di kafé, di kureiu, di otu kafé la más pa baxu, di igreja y di simitériu. Di ndreta, di baxu, y e ta kumesa ta dizenha un esi invertidu entri kel skadóriu di kanpus verdi, kazas, kural y stufas ki ta forma restu di paisaji des kaza. Na primeru kurva dipandreta e tanbe un ponti pikinóti ki ta fika riba d’un ribera d’águ, y e ten un proteson metáliku diskretu. Kel varanda altu, ku gradi di feru moldadu na verdi-skuru, dizenhadu ku linha paralelu y ku mutivus sutil, ta konvida algen pa kontenplason. Di noti, iluminason públiku ta mostra strada moda un kaminhu azul-asizentadu, iluminadu pa sirkulus di luz ekuidistanti. Di lonji, kontornus di séras y pontus luminosu di aldeas distanti ta parsi sima rifleksus di séu streladu. Na kes dias ki séu sta limpu, pa ladu ndreta, na direson di sentru di aldeia, ma más altu y más afastadu, sima un miraji, ta parsi Aveiru. 

​

Na stória risenti di nha família, es paisaji e kel pontu di fuga inpusível, di undi tudu ta parti y pa undi tudu ta konverji, sima na kes kuadrus inkietanti di Escher. Kel-li e paisaji di nhas antepasadu: kel kaza antigu di nhas avó paternu na aldeia di Rocas do Vouga, oxindiâ erdadu pa nha mai ku nha pai — un kaza rural konstruídu pa nhas avó na miadus di anus 60 di séklu pasadu, ki vira un kaza di féria di nha mai ku nha pai kantu es poi obra di renovason nas anus 90. Nhas avó, ki vivi na Rocas do Vouga tudu ses vida, gósi es sta nteradu na simitériu di aldeia, frenti di igreja, ku vista pa séra. Mi, pa otu ladu, e un stranhu perpétu nes téra undi N vivi primeiru anu di nha vida, y pa undi N ten bindu manenti desdi di mininu pa vizitas, ma pa poku tenpu.  

 

Duranti es 365 dia entri nuvenbru di 1977 y nuvenbru di 1978, es paisaji kria raís na nha subkonsienti, devi ser pamodi nha mai ku nha pai pasa txeu ora xintadu nes varanda. N ta imajina-s ku un oliar aériu ta djobi muvimentu di karu y di gentis, ta sukuta son di kanpus vizinhu y di limaria ki nhas avó ta kriaba na roda di kaza (baka, galinha, porku). N ta imagina-s tanbe ta sumára na ses bida: na kes kuzas ki es dixa pa trás na Mosanbiki y na grandi diskunhisidu ki era ses futuru. Entri 14 di júliu di 1977 y 26 di nuvenbru di 1978, es vivi txeu més en suspensu na kel kaza, y un grandi parti di kusé ki ami e ta risulta di travesia ki leba-s di Lourenço Marques–Maputo ti Rocas do Vouga y di kes 17 més: final di un gravidez difísil, konvivénsia konplikadu entri avós, pais y netu na kaza di Rocas na kes més dipoz di nha nasimentu, y kel lentu prusesu di sikatrizason di firidas pabia di saída di Mosanbiki kolonial y txigada na es aldeia pikinóti.

​

Dipoz, nu vivi un vida mutu diferenti na suburbius di Lisboa ku nhas avó maternu, ki volta di Rodésia, Zinbabué, pokus més dipoz kes muda pa Forte da Casa. Ku tenpu, stórias di Mosanbiki y di Rodésia ganha prupursons mítiku. Oxindiâ, N ta pensa na kes stórias y na Áfrika kolonial mutu partikular di nha mai ku nha pai y nhas avós sima na un kuadru di Rousseau — inosenti y xeiu di koris bibu, ma ki ka e spisialmenti fiel a realidadi. Dja ten txeu tenpu ki N ten stadu ta buska konprendi ki tipu di legadu N resebi pa ter vividu tudu kes anus na sul di Áfrika dibaxu di rijimis kolonial. Kuzé ki es leba ku es y kuzé ki es trazi di volta di kes spriénsias kolonial? Y di ki manera ki kel kusa-li ta manifesta alén di stórias kuluridu y nosenti ki N obi más di mil bés duranti anus?

 

Rocas do Vouga e kel lugar undi tudu kusa kumesa y tudu kaba. Foi di la ki nha pai saí ku dizaseti anu, na 1965, y pa undi el volta dozi anu dipoz, resen-kazadu y kuazi pa ser pai. Nha mai nasi na Mosanbiki, ma se mai ku se pai bai di un lugar parsidu ku Rocas do Vouga. Y, dipoz di primerus anu na kapital mosanbikanu, di infánsia y mosindádi na kapital rodesianu, y di inísiu di vida adultu novamenti na Lourenço Marques, grávida di sinku més y kazada dja tenba trés anu, foi es aldeia ki resebe-l 26 anu dipoz di el ter vividu na un Áfrika branku y kolonial, ma tanbe prufundamenti urbanu. Y e nes paisaji ki tenpu parsi ma fika suspensu pa un longu instanti.  

​

Na Rocas do Vouga, N ta mergudja nes instanti sima un ditetivi ta djobi es legadu kolonial kompleksu. Kes mimória di nha mai ku nha pai sobri kes més en suspensu ta surji ladu a ladu ku imaji di vida kotidianu nes aldeia oji. Mistériu e es patrimóniu kolonial ilusóriu ki ami, sima tantus otus purtuges, N erda. Rocas do Vouga ta prokura es legadu óki e volta pa lugar undi tudu kumesa y kaba, óki e sukuta stórias di rigresu konturbadu di nha mai ku nha pai di mundu kolonial, ma tanbe otus stória, kontrastanti, di abitantis di aldeia; óki e inskrevi es omesmus stória nes paisaji; óki e prokura tanbe kes abitus ansestral ki nha pai y nhas avó leba ku es pa Áfrika; óki e tenta konprendi inpaktu di spriénsia kolonial na antigus kolonu y na vida kotidianu des aldeia, gósi na 2023.  

 

João Paulo Oliveira